Vernieuwermatiseringen
Doe uw voordeel!
Maak gebruik van de promotiecode iDBlikRef (in te geven bij de bevestiging van het winkelmandje via de knop Bestellen) en ontvang bij een bestelling van minimum 4 artikels een korting van 40%!
De gewenste artikels worden in pdf bezorgd via mail. Hieronder de eerste alinea's van het artikel (uit tijdschrift iD - schooljaar 2010-2011).
Neolowatte? Veel mensen denken dat er zoiets bestaat als een duidelijk afgebakende verzameling woorden die samen ‘het Nederlands’ vormen. Buiten die verzameling vallen woorden die geen Nederlands zijn, maar tot een andere taal behoren, of woorden die helemaal niet bestaan, zoals bwork. Binnen de verzameling zitten dan bekende woorden zoals tafel, en minder bekende zoals strapontijn (‘opklapstoeltje in een rijtuig’).
Zo’n verzameling bestaat eigenlijk niet in het echt. Dat komt onder andere doordat er voortdurend nieuwe woorden bijkomen. Alle nieuwe woorden (die je vaak nog niet in woordenboeken terugvindt), noemen we met een geleerd woord neologismen. Sommige van die nieuwe woorden lijden een vluchtig bestaan, en worden maar één keer gebruikt. Andere zijn hardnekkiger, en kunnen zich na verloop van tijd een plaatsje in het woordenboek verwerven. Moeft!
Een nieuw woord maken kan iedereen. Gewoon wat klanken aan elkaar rijgen, er een beteke-nis aan toekennen, en je bent klaar. Zo kun je beslissen dat je vervelende mensen vanaf nu enkel nog aanspreekt met moeft. Daar moet je natuurlijk mee opletten: de kans dat mensen begrijpen wat je zegt, is erg klein. Het is dan ook moeilijk om voorbeelden te vinden van zulke ongestructureerde neologismen. Wie een nieuw woord vormt, heeft namelijk graag dat anderen meteen ongeveer weten wat het betekent.
Heel af en toe gebeurt het wel dat een woord uit het niets bedacht wordt en doordringt in de taal. Zo heb je de laatste jaren zeker al eens mensen in een grote plastic bal van een heuvel zien rollen. Die bal werd door de bedenker ervan zorb genoemd, ‘omdat het zo lekker klinkt’. Maar misschien is het woord toch niet helemaal willekeurig samengesteld, want in zorb kun je met wat goeie wil het Latijnse woord orbis (‘cirkel’) herkennen.
Misschien is het wel net daarom dat zorb succesvol werd: als je een nieuw woord wilt bouwen dat kans maakt om door te dringen, dan werk je het beste met bestaand materiaal. Vooral de vorming van nieuwe samenstellingen en afleidingen is aan te raden. Wanneer iemand het woord okselvijvers voor gênante zweetplekken op je T-shirt gebruikt, heb je aan een beetje fantasie genoeg om te snappen wat hij bedoelt. Dat wordt al een beetje moeilijker wanneer de samenstelling een splintervorm is. Bij zo’n vorm worden niet hele woorden, maar kleine stukjes ervan met elkaar gecombineerd. Vind je het betuttelend dat West-Vlamingen altijd ondertiteld worden op de televisie, dan kun je dat ondertutteling noemen. Gek genoeg komen veel splintervormen uit het Engels. Zo hebben we het over een brunch (breakfast en lunch), en recent ook over een twitterview (twitter en interview).
Technische fiche
Over deze reeks
Een overzicht van teksten uit het archief van iD, aangevuld met werkbladen en lessuggesties. Elk artikel is apart bestelbaar. Klik hier voor meer info over dit archief of klik op de titel om een stukje van het artikel te lezen.
De gewenste artikels worden in pdf-formaat bezorgd via mail. De teksten bevatten geen fotomateriaal of ondersteunende beelden.